Globalleşme ile, bir yandan gittikçe artan rekabet, diğer yandan ortaya çıkan yeni olanaklar bütçelemenin önemini daha da artırmış bulunmaktadır.
• İşletme, insanların gereksinimlerin karşılamak üzere mal ve hizmet üretiminde bulunan iktisadi birimler olarak tanımlanabilir. • İşletmelerin saptanmış amaçlarına ulaşabilmesi, işletmedeki tüm eylemlerin uyumlu bir biçimde yürütülmesi ile olanaklıdır. İşletmedeki eylemleri yürüten unsur ise bireydir. • Birbirinden farklı amaçları bulunan bireylerin saptanmış amaca yönelmeleri; bireyleri örgütleyen ve eylemlerini düzenleyen yönetimin varlığı ile olanaklıdır.
Yönetim, birbirleriyle bağlantılı bir sıra eylemleri içeren süreçtir.
Yönetimin belli başlı fonksiyonlarını;
• Planlama • Örgütleme • Yürütme • Denetleme (kontrol) şeklinde sıralamak mümkündür
• Bütçe; planların sayısal olarak ifade edilmesi ve işletme personelinin gelecekteki faaliyetlerini belirlenmesi olarak tanımlanabilir.
• İşletme bütçeleri; işletmelerin saptanmış amaçlarına ulaşmalarında gerekli eylemlerin yerine getirilmesi amacıyla gereksinim duyulan kaynakların nasıl sağlanacağını ve nerelerde kullanılacağının plânlanmasıdır.
• Bütçeleme; bütçelerin düzenlemesine ilişkin yöntemlerin bütünüdür.
• Bütçe kontrolü; bütçe ile saptanan işletme amaçlarıyla ilgili olarak ortaya çıkan sapmaların kontrol ve değerlendirilmesi işlemlerini içerir
• İşletmelerin saptanmış amaçlarına ulaşılması uzun vadeli planlarla sağlanır. Uzun vadeli planların yürütülmesi ise kısa vadede yapılacak işleri gösteren yıllık planlarla sağlanır. Sözü edilen yıllık planlar, bütçelerdir.
• İşletme bütçeleri, planlama fonksiyonunun bir parçası olup, işletmelerin saptanmış amaçlarının gerçekleştirilmesinde ve yürütülmesinde yararlanılan araçtır.
• Özetle bütçe; bir işletmenin finansal faaliyetlerine ilişkin amaçlarını başarmak için izlenmesi gereken yolu belirleyen ayrıntılı finansal plandır. • Bütçeler, mevcut koşullar içinde işletme faaliyetlerinin verimli bir hale getirilmesinde önemli bir yönetim aracıdır.
Bütçelerin işletmelere sağladığı başlıca yararlar
• İşletmenin amaçlarını saptayarak temel politikaları belirler.
• İşletmenin amacına ulaşmak için gerekli üretim araçlarını belirler.
• İşletme yönetiminin akılcı karar alma geleneğini yerleştirir.
• Kesin hedefleri belirler. • Bütçeler çeşitli departman yöneticilerinin eylemlerini koordine eder.
• Bütçeler, işletme yönetimini, üretim faktörlerini en verimli şekilde kullanılması için plan yapmaya zorlar.
• Bütçeler; eylemlerin dönemsel analiz ve değerlendirilmesini yaparak bütçelenmiş sonuçları, fiili sonuçlar arasındaki farkları ortaya çıkarır. Böylece yöneticilerin gerekli önlemleri zamanında almalarına yardımcı olur
Kaynak : Doç Dr. R. İlker GÖKBULUT